KABANATA
II
MGA KAUGNAY NA PAG-AARAL AT LITERATURA
MGA
KAUGNAY NA PAG-AARAL
Ayon sa
World Health Organization, mahigit kalahati sa kabuuangbilang ng kabataang
Pilipino, partikular na iyong nasa edad 7 hanggang 15,ang gunom na sa bisyo ng
paninigarilyo. Bahagi sila ng tinatayang 40,000hanggang 50,000 Asian teenagers
na maagang natutong manigarilyo bungang kakulangan sa batas laban sa tobacco at
walang humpay na promosyonnito sa bansang Pilipinas. Sa katunayan, isa sa bawat
tatlong lalaki na nasamiddle age ang namamatay dahil ditto. Inaasahang tataas
pa ang bilang naito sa mga darating na buwan dahil sa mabilis na paglaganap ng
bisyo samga kabataan, lalo na sa Pilipinas.
Nalagadaan
na ni Pangulong Gloria Macapagal- Arroyo ang Tobacco Regulation Act of 2003 (RA
9211) na naglalayong protektahan ang mgamamamayan laban sa masamang epekto ng
paninigarilyo. Sa ilalim ng batasna ito, bawal na ang paninigarilyo sa lahat ng
pampublikong lugar gaya ngmga paaralan, ospital, mga terminal, restawran, at
iba. Bawal na rin angpagbebenta ng yosi sa mga tindahan na malapit sa mga
paaralan, at di napagbebetahan nito ang mga menor de edad. Required din ang mga
kumpanyang gumagawa ng sigarilyo na ilagay ang health warning saharapan ng kaha
ng yosi. Iba-ban na rin simula 2007 ang mga ads ng mgasigarilyo sa iba’t ibang
media. Ayon sa Malakanyang, ang Pilipinas angkauna-unahang bansa sa mundo na
pinakaunang tumupad sa panawagan ngWorld Health Organization na i-regulate ng
mga bansa ang paggamit ng mgaproduktong may nikotina.Ayon kay Dr. Lain, ang
paninigarilyo aynakapagpapasaya. Ito ang lumabas na resulta ng pag-aaral na
isinagawa ngPeninsula Medical School sa United Kingdom sa pangunguna hinggil
sakaugnayan ng paninigarilyo sa Psychological well-being ng tao. Sa
kanilangpagsisiyasat, napag-alaman na ang mga naninigarilyo ay nakararanas
ngmababang antas ng kasiyahan at life satisfaction kumpara sa mga
hindinaninigarilyo. Ayon sa mga pag-aaral ang paninigarilyo ay maaaringmagdulot
ng pagtaas ng blood pressure, paglapot ng dugo, kanser sa baga,bibig,
lalamunan, matris at pantog, katarata, pagkabulag at low birth weightat birth
defects ng mga sanggol sa sinapupunan. Isa sa apat na taongnaninigarilyo ay
namamatay sa mga sakit na dulot nito. Ang iba naman aynaghihirap ng maraming
taon sa kanilang kalusugan. Ang tar at CarbonMonoxide na nasa usok ng sigarilyo
ay nakakirita at sumisira sa mga bagatuwing humihinga ang taong naninigarilyo.
Ang pangangati ng lalamunan aykalaunang magiging ubo. Kapag nagtagal ay
magdudulot ito ng paparamingplema. Ang mga ito ay paraan n gating mga katawan
ng pagprotekta sausok. Kapag itinuloy pa rin ang paninigarilyo, maaaring
magkaroon ng siponat trangkaso, pati na rin bronchitis, pneumonia at iba pang
malalang sakit sapuso. Sa kalaunan ay maaari pang magkaroon ng emphysema ang
isangtaong naninigarilyo, kung saan nasisira ang ibang bahagi o kabuuan ng
mgabaga. Habang lumalala ang sakit, ay mahihirapan na ito sa paghinga atmaging
sa paglakad. Ang paninigarilyo ay isa sa mga dahilan ngemphysema.
MGA
KAUNAY NA LITERATURA
Si
Ferguson (1996) ay nagbigay ng ilang mga paraan: huwag pagalitan o pagbantaan
ang kaibigan. Sa ganitong paraan, makonsensya man ang kaibigang naninigarilyo,
gugustuhin niya pa ring humithit ng sigarilyo para hindi na makonsensya pa. Ito
ay nagtutulak pa sa kanya sa paninigarilyo; huwag isiping iisa ang
paninigarilyo at ang nagsisigarilyo. Isipin pa rin natin na ang naninigarilyo
ay tao pa rin at may damdamin. Subukang lumagay sa kinaroroonan ng kaibigang
naninigarilyo upang maintindihan kung ano ang kanyang nararamdaman; huwag
pagsabihan ang kaibigan kung ano ang dapat nilang gawin; sabihan ang kaibigan
na gawin niya kung ano ang tingin niyang pinakamakabubuti para sa kanya;
mag-alok sa kaibigan ng ilang mga maaring gawin katulad ng sports upang
mapalitan nito ang paninigarilyo; purihin ang kaibigan sa bawat pagtanggi o
pagpigil sa sariling manigarilyo.
Si Proctor
(1996) ay nagbigay ng ilang mga paraan upang matigil ang paninigarilyo: panindigan
ang desisyong pagtigil sa paninigarilyo; pangalagaan ang pangangatawan: sikapin
matulog ng walong oras, uminom ng walong baso ng tubig, kumain ng masusustansyang pagkain at magehersisyo; lantarang
ipahayag ang pagkagusto at ang nararamdamang tuwa dahil ikaw na ngayon ay
tobacco-free; kapag inalok ka ng sigarilyo, manindigan na tumanggi rito.
Maghanap ng mga taong susuporta sa iyo (mga kaibigan at pamilya); tanungin ang
sarili kung ang paninigarilyo ba ay nakatutulong sa mga responsibilidad mo sa
buhay; at magtala ng datos kung ilang beses mo naramdaman sa isang araw na
kagustuhang manigarilyo.
TERMINOLOHIYA
- Nicotine
Ito ay isang insecticide at herbicide
na nakalalason sa nervous system ng isang tao. Ito ang pangunahing nakadudulot
ng adiksyon sa naninigarilyo. Pinaparalisa nito ang mga muscles of respiration
o paghinga kapag ito ay kinonsumo nang higit sa kaya ng ating katawan. Ang
taong makalalanghap ng nicotine ay makakaramdam ng pagkairita, pagkagutom at
pagbaba ng konsentrasyon.
Ang nicotine na may mahinang konsentrasyon ay isang stimulant
na nakapagpapahusay ng kaisipan, konsentrasyon at memorya ng isang tao
(helpwithsmoking.com). Ito ay isang droga na nakapagpapataas ng bahagdan ng
dami ng Dopamine, isang neurotransmitter na may kaugnayan sa sensation
ng sarap at saya, sa ating katawan. Ito ang dahilan kung kaya nakadarama ng sensation
ng pagka-relax ang mga gumagamit nito. Ang nicotine din ay
nakakapagpahina ng gana kumain kaya naman ang mga kababaihan na gumagamit nito
ay nahihirapan tumigil sapagkat sila’y nangangamba na bigla silang tataba sa paghinto
nila nito.
Kahit na kaunting nicotine lang ang pumapasok sa loob ng
katawan, may kakayahan pa rin ito na gawing nicotine dependent
ang sinumang gumamit kaya naman napakahirap para sa kanila ang huminto sa
paninigarilyo. Ang mga taong naadik dito ay nakararanas ng mga tinatawag na withdrawal
symptoms tulad ng pagkahilo, pagkagalit, at lubos na kalungkutan sa tuwing
sinusubukan nilang ihinto ito.
- Tar
Ito ay isa sa mga nagdudulot ng
kanser sa mga naninigarilyo. 95% ng insidente ng lung cancer ay
nag-uugat sa pagkalanghap ng tar. Kapag sumobra ang exposure sa kemikal
na ito, naninigarilyo man o hindi ay magkakaroon ng malaking posibilidad na
magkaroon ng kanser sa baga.
- Carbon Monoxide
Pinapalitan nito ang oxygen sa katawan na makasasama sa
kalusugan ng tao; mauubusan ang supply ng oxygen sa buong katawan na
magdudulot ng pagkahina ng mga ugat at tissue na kapag hindi nabigyan ng sapat
na hangin ay mamamatay hanggang ang indibidwal ay mamamatay rin. Ito rin ay
nagdudulot ng pagsikip ng mga daluyan ng dugo na dahilan ng mga komplikasyon sa
puso.
ANG SOCIAL component
Upang ilang extend ang ugali ng paninigarilyo ay isang
produkto ng pagsasapanlipunan. Pagsasapanlipunan ay kailangan lang ang ugali na
ulitin pattern ng pag-uugali ng isa nakikita mga ibang tao sa mga eksibit sa
lipunan. Socialisation ay isa mga pangunahing paraan bata at mga kabataan
matuto panlipunang mga kasanayan. Ang mga bata at mga tinedyer malaman
kasanayan na kinakailangan upang manirahan at magtrabaho sa mga lipunan sa
pamamagitan ng isang pagsasapanlipunan proseso. Sa kasamaang palad din masamang
gawi at masamang paraan ng iisip ay natutunan ang parehong paraan.
Kung ang isa sa buhay o mga gawa kasama ang iba pang mga
indibidwal sa paninigarilyo, ay isa ng higit pa o mas mababa awtomatikong
magpatibay ng mga indibidwal na mga gawi sa paninigarilyo. Kung ang isa
pagkatapos ay sumusubok sa basagin sa labas ng panlipunang istraktura, ay isang
pakiramdam balisa para sa pagiging hindi tinanggap ng anumang higit pa sa
pamamagitan ng panlipunang isang grupo ay isang bahagi ng.
Kung ang ibang mga indibidwal na ring gumawa ng gumagalaw na
takutin o i-freeze ang isang indibidwal na sinusubukan na preno ito masamang
social standard, ang kahirapan ng paglabag sa labas ng ugali ay kahit na mas
malaki. Ang pananakot sa mga aksyon ay hindi maaaring kahit na maging tunay
malubhang upang takutin ang isang tao mula sa pagpepreno out ng tulad ng isang
katayuan sa lipunan ulirang ugali, at hindi maaaring maging kahit na sinadya
bilang isang pananakot
